Trong quá khứ, các doanh nghiệp Trung Quốc thường gặp rắc rối với những điểm yếu trong chuỗi cung ứng lõi, nhưng hiện nay, vấn đề tương tự đã chuyển sang các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài.
Tesla là một trong số đó.
Trong thời kỳ phát triển mạnh mẽ của ngành xe điện toàn cầu, pin, như một bộ phận cốt lõi, đang trở thành chiến trường cạnh tranh chính với sự ổn định và tính tự chủ của chuỗi cung ứng.
Vào ngày 4 tháng 6, Giám đốc điều hành của Tesla, Elon Musk, đã giải thích về chiến lược xây dựng hệ thống sản xuất pin hoàn chỉnh tại Mỹ, giống như một viên sỏi rơi xuống mặt hồ yên tĩnh, tạo ra những làn sóng lớn.
Chiến lược này đặc biệt nổi bật trong bối cảnh Tesla từng bước giảm bớt sự phụ thuộc vào nguyên liệu từ Trung Quốc, tương phản với nhiều doanh nghiệp vẫn phụ thuộc nhiều vào nguồn cung của nước này.
Tuyên bố “độc lập” của Tesla về pin
Ngành công nghiệp pin của Trung Quốc là trụ cột chính trong chuỗi cung ứng toàn cầu, và tầm quan trọng của nó đã thấm nhuần vào toàn bộ ngành xe điện.
Trung Quốc kiểm soát hơn 70% năng lực sản xuất pin lithium toàn cầu. Theo dữ liệu từ Tổng cục Hải quan Trung Quốc, tổng lượng xuất khẩu lithium iron phosphate của Trung Quốc vào năm 2024 dự kiến đạt 3285,22 tấn, tăng 182,62% so với năm trước.
Trong danh sách mười công ty dẫn đầu toàn cầu về lắp đặt pin động lực vào năm 2024, các doanh nghiệp Trung Quốc chiếm sáu vị trí. Thị phần các nhà sản xuất pin Trung Quốc trong thị trường toàn cầu đã tăng lên 67,1%, tăng 3,7% so với 63,4% của năm 2023. Trong khi đó, thị phần của các nhà sản xuất pin động lực Hàn Quốc và Nhật Bản đang giảm.
Trong số đó, CATL và BYD không chỉ chiếm vị trí số một và số hai về lắp đặt pin động lực toàn cầu mà còn thông qua công nghệ pin lithium iron phosphate tiên tiến và quy trình pin ba nguyên tố nickel cao cấp, đã cung cấp các bộ phận quan trọng cho nhiều nhà sản xuất ô tô toàn cầu.
Dữ liệu từ SNEResearch cho thấy, trong thị trường ô tô điện lớn nhất thế giới, tức là thị trường nội địa Trung Quốc, các nhà sản xuất chính như Zeekr, Weilai, và Li Auto đều sử dụng pin của CATL, trong khi các nhà sản xuất nước ngoài như Tesla, BMW, Mercedes-Benz và Volkswagen cũng chọn pin của CATL cho các mẫu xe điện của họ.
Hơn nữa, các ông lớn pin quốc tế như Panasonic và LG Energy đều cần phụ thuộc vào nguồn tài nguyên thượng nguồn như chế biến muối lithium và vật liệu điện cực từ Trung Quốc để duy trì nguồn cung ổn định.
Trong bối cảnh ngành công nghiệp xe điện toàn cầu sâu sắc phụ thuộc vào chuỗi cung ứng của Trung Quốc, Tesla đang khởi động một cuộc cách mạng địa phương mang tính đột phá.
Nhà phân tích Alexander Porter của công ty Piper Sandler chỉ ra rằng: “Tesla là công ty duy nhất cố gắng sản xuất pin quy mô lớn mà không phụ thuộc vào Trung Quốc”. Ông còn cho biết thêm: “Cuối cùng, Tesla sẽ tự sản xuất vật liệu hoạt tính điện cực, tự khai thác lithium, tự sản xuất điện cực âm, tự phủ điện cực và tự lắp ráp các đơn vị pin, và bán ô tô của riêng mình. Không có công ty nào khác ở Mỹ có thể đưa ra cam kết tương tự.”
Phân tích này vẽ ra rõ nét tham vọng chiến lược của gã khổng lồ công nghệ này.
Bước đi thận trọng trong việc bố trí ngành công nghiệp
Phân tích của Nikkei vào năm 2023 cho thấy, lúc đó tới 39% vật liệu pin của Tesla đến từ các doanh nghiệp Trung Quốc, phản ánh sự phụ thuộc cao của Tesla vào các nhà cung cấp vật liệu pin của Trung Quốc trong quá khứ. Tuy nhiên, sau đó, Tesla đã tích cực bố trí và thúc đẩy các dự án sản xuất pin và vật liệu của nội bộ công ty.
Trong đó, nhà máy tinh chế lithium ở Texas là một khâu quan trọng.
Vào tháng 5 năm 2023, nhà máy tinh chế lithium ở Texas của Tesla chính thức bắt đầu xây dựng. Vào tháng 12 năm 2024, nhà máy tinh chế này sẽ chính thức hoạt động, đánh dấu lần đầu tiên một công ty ô tô ở Bắc Mỹ có thể tự chế biến tài nguyên lithium. Nhà máy này được đầu tư hơn 1 tỷ USD, với công suất lên đến 50GWh lithium cấp pin, nhằm đảm bảo nguồn cung lithium ổn định cho Tesla và các đối tác trong chuỗi cung ứng của họ.
Theo kế hoạch năng lực, nhà máy tinh chế lithium của Tesla dự kiến sẽ sản xuất đủ nguyên liệu lithium hỗ trợ cho 50GWh pin mỗi năm. Đến năm 2025, lithium cấp pin do nhà máy này sản xuất có thể đủ cho việc sử dụng của 1 triệu xe điện, sản lượng nhiều hơn tổng hợp các nhà máy tinh chế khác ở Bắc Mỹ vào thời điểm đó, và sẽ đảm bảo nguồn cung hydroxide lithium cho Tesla trong nước, lúc đó Tesla cũng sẽ trở thành nhà sản xuất ô tô duy nhất tại Bắc Mỹ có thể tự tinh chế lithium.
Ngoài việc tự xây dựng, Tesla còn tích cực tìm kiếm hợp tác với các nhà sản xuất dự định sản xuất các đơn vị pin tại Mỹ.
Chẳng hạn, Panasonic đã bị tiết lộ vào năm ngoái rằng công ty đang dự định mua đất ở Mỹ để xây dựng một nhà máy lớn, sản xuất pin cho các loại xe điện mới của Tesla, đáp ứng nhu cầu sản xuất cho các mẫu xe như Model Y. Điều này sẽ hỗ trợ Tesla trong việc sử dụng các đơn vị pin sản xuất tại Mỹ, hoàn thiện thêm chuỗi cung ứng pin tại thị trường nội địa.
Ngoài ra, có thông tin cho biết, Panasonic cũng đang có kế hoạch sản xuất hàng loạt pin 4680 cho Tesla, đây là loại pin với mật độ năng lượng lên đến 300kWh/kg, có thể tăng quãng đường di chuyển thêm 16%, và tăng công suất lên 6 lần. Musk từng cho biết, pin 4680 là một bước đột phá công nghệ lớn, sẽ giúp Tesla sản xuất ô tô điện trị giá 25.000 USD.
Rõ ràng, Tesla đang cố gắng tạo ra một mạng lưới tinh vi bao trùm toàn bộ chuỗi công nghiệp: không chỉ nghiên cứu và phát triển pin 4680 mà còn tham gia vào nhiều khâu cốt lõi trong ngành cung ứng pin, thậm chí có kế hoạch kết nối mạch lắp ráp pin với sản xuất ô tô một cách liền mạch, tạo ra một hệ sinh thái khép kín từ nguyên liệu thô đến sản phẩm cuối cùng.
Mô hình tích hợp dọc toàn chuỗi này là lần đầu tiên trong lịch sử ngành công nghiệp ô tô Bắc Mỹ, so với tình trạng của các công ty ô tô truyền thống như General Motors và Ford vẫn phụ thuộc vào nhà cung cấp châu Á, điều này cho thấy quyết tâm “lấy công nghệ làm nền tảng” của Tesla.
Musk đã phản hồi trên nền tảng X rằng: “Mặc dù cực kỳ khó khăn, nhưng việc hiện thực hóa chuỗi cung ứng địa phương là rất quan trọng để giảm thiểu rủi ro địa chính trị”, mở ra bí mật sâu xa của cuộc chuyển mình chiến lược này.
Trong những năm gần đây, nhiều sự kiện toàn cầu đã liên tiếp ảnh hưởng đến chuỗi cung ứng ô tô toàn cầu, khủng hoảng thiếu chip, giá lithium tăng vọt… Tesla thông qua việc xây dựng một hệ sinh thái hoàn chỉnh “mỏ lithium – vật liệu – pin – ô tô” tại Mỹ, không chỉ tránh được rủi ro vận chuyển xuyên biên giới, mà còn có thể rút ngắn thời gian sản xuất, nâng cao tính linh hoạt của chuỗi cung ứng.
Chiến lược “tự do vận mệnh” này về bản chất là một thách thức mạnh mẽ đối với hệ thống chuỗi cung ứng toàn cầu truyền thống, đồng thời cũng cung cấp một mô hình mới cho ngành sản xuất mới.
Tuy nhiên, cũng cần lưu ý rằng việc xây dựng toàn bộ chuỗi cung ứng pin động lực không thể diễn ra trong một sớm một chiều, việc xây dựng một pháo đài pin độc lập hoàn toàn của Tesla vẫn sẽ mất thời gian dài để kiểm chứng.